Trầm Hương Trong Tôn Giáo và Tâm Linh Việt Nam

Trầm hương – vết thương cây Aquilaria hóa thành hương thơm – là ngọn khói kết nối từ bàn thờ gia tiên Việt Nam đến các đền thờ trên thế giới. Từ thiền định Phật giáo đến lễ cầu nguyện Hồi giáo, từ phong thủy Việt Nam đến nghệ thuật Kōdō Nhật Bản, trầm là biểu tượng chuyển hóa nghịch cảnh thành thiêng liêng, kết tinh đất, nước, lửa, không khí.

Chú thích ảnh: Vệt dầu trầm trong thân cây Aquilaria – nơi tinh dầu quý giá hình thành từ vết thương

Khi khói trầm lan tỏa, bạn có bao giờ cảm thấy lòng mình nhẹ nhàng hơn? Bài viết khám phá ý nghĩa của trầm hương tâm linh trong các tôn giáo lớn và trầm hương tín ngưỡng Việt Nam, từ tập quán cổ truyền đến xu hướng hiện đại, được hỗ trợ bởi khoa học và văn hóa. Khám phá về trầm hương trong Phật giáo.

1. Trầm Hương Là Gì? Vai Trò trong Văn Hóa Tâm Linh

1.1. Nguồn gốc và biểu tượng chuyển hóa

Trầm hương là nhựa thơm từ cây Aquilaria, hình thành khi cây bị thương và tiết nhựa để tự chữa lành. Quá trình này biến “vết thương” thành mùi hương quý giá, khiến trầm trở thành biểu tượng chuyển hóa nghịch cảnh trong văn hóa tâm linh. Kết tinh đất (gỗ), nước (nhựa), lửa (cháy), và không khí (hương), nên hương trầm khi đốt lên là nhịp cầu vô thanh giữa con người và cõi thiêng (giống như trong Tín Ngưỡng Dân Gian Việt Nam, Nguyễn Văn Hiệu, 2003, NXB Văn Hóa Dân Tộc có đề cập đến).

1.2. Vai trò tâm linh

Thanh tẩy không gian: Người Việt xông trầm trong lễ nhập trạch để xua năng lượng tiêu cực, nghênh khí lành (Việt Nam Phong Tục, Phan Kế Bính, 1915, NXB Văn Hóa Thông Tin, tái bản 2004).

Chú thích ảnh: Thanh Giác Trầm Hương Xông Nhà Nhiều Dầu Ân Vũ phù hợp thanh tẩy uế khí và tà khí, lập tức mang lại một không gian thanh sạch cho gia chủ

Kết nối tâm linh: Trong lễ cúng Tết, nhang trầm mang lời khấn đến tổ tiên, thể hiện lòng hiếu kính (Tín Ngưỡng Dân Gian Việt Nam, Nguyễn Văn Hiệu, 2003).
Hỗ trợ thiền định: Trầm giúp tập trung, như trong thiền Phật giáo và Kōdō Nhật Bản (Nihon Shoki, Chương 22, 720 CE, NXB Iwanami Shoten, tái bản 1993).

1.3. Khoa học và trải nghiệm

Nghiên cứu từ Journal of Ethnopharmacology (Takemoto et al., 2017) chỉ ra sesquiterpenes trong trầm làm dịu thần kinh, ổn định sóng não alpha, giải thích tại sao trầm được ưa chuộng trong thiền và nghi lễ.

Chú thích ảnh: Trầm hương giàu hoạt chất sesquiterpenes

Tuy nhiên ý nghĩa tâm linh lại là lý do chính để trầm được yêu thích hơn là công dụng về khoa học.

Để thực sự hiểu được vị trí của trầm hương nói riêng hay hương thơm nói chung trong tôn giáo thì chúng ta hãy thử tìm hiểu một chút về tôn giáo, vì sao con người trú ngụ trong đức tin. Từ đây sẽ dễ hiểu vai trò của trầm hương.

2. Vì Sao Con Người Tìm Đến Tôn Giáo Và Tâm Linh?

Dù văn hóa khác biệt đến đâu, tôn giáo và tâm linh vẫn luôn hiện diện trong mọi nền văn minh – như một bản năng rất người.

Không đơn thuần là niềm tin, tôn giáo là phản ứng sâu xa của con người trước những câu hỏi không thể bỏ qua: Tôi là ai? Tôi đến từ đâu? Tôi sẽ đi về đâu?

Chú thích ảnh: Cảm giác cô đơn và nhạt nhòa khi đối diện với thiên nhiên là một trạng thái thông thường trong các tình huống Khủng hoảng hiện sinh hay existential crisis

Và trong hành trình đi tìm câu trả lời, có những người chọn sống hết mình trước khi tuổi trẻ kết thúc, có người chọn trú ngụ nơi đức tin, có người kiên trì tu hành, cũng có người vẫn loay hoay không biết phải làm gì!

Vậy điều gì khiến con người, từ thời cổ đại đến hiện đại, đều hướng về tôn giáo và tâm linh?

Các ngành khoa học khác nhau – từ nhân học, tâm lý học, đến thần kinh học – đều có cách lý giải riêng. Nhưng khi xâu chuỗi lại, ta thấy một điểm chung: tôn giáo là hồi đáp cho những nhu cầu căn bản nhất của con người. Và là sự chuẩn bị cho một giai đoạn quan trọng sắp đến (đọc đến cuối bài sẽ nói rõ).

Vậy trước hết hãy cũng xem các nhu cầu cơ bản con người mà khi tìm đến với tâm linh thường sẽ được giải quyết.

2.1. Nhu cầu lý giải thế giới và cuộc đời

Ngay từ thuở nguyên thủy, con người đã khao khát giải thích hiện tượng xung quanh:

- Mưa từ đâu ra? Sấm sét có ý nghĩa gì? Chết rồi đi đâu?

Và tôn giáo ra đời như một hệ thống biểu tượng, giúp giải mã thế giới bằng hình ảnh thần linh, huyền thoại, linh hồn.

Chú thích ảnh: Khoa học chứng minh Luân hồi thực sự tồn tại

Các nhà nhân học gọi đó là chiếc bản đồ ý nghĩa – giúp con người không cảm thấy đời sống là ngẫu nhiên, vô nghĩa.

Triết gia Schopenhauer từng nói: “Nỗi sợ cái chết là khởi đầu của triết học, và là nguyên nhân tối hậu của tôn giáo.”

Và quả thật, tôn giáo trấn an nỗi sợ lớn nhất – cái chết – bằng niềm tin vào linh hồn bất tử, sự phán xét công bằng, hay luân hồi chuyển kiếp.

2.2. Đối phó với lo âu, bất lực và nghịch cảnh

Cuộc sống con người vốn đầy biến động. Khi đối diện với bệnh tật, mất mát, thiên tai – những điều vượt ngoài tầm kiểm soát – chúng ta tìm đến nghi lễ như một cách trấn an.

Nhà nhân học Malinowski quan sát thấy: khi dân làng Trobriand đi đánh cá ngoài khơi nguy hiểm, họ thực hiện nghi lễ tôn giáo nhiều hơn hẳn khi đánh cá trong đầm an toàn. Điều đó cho thấy: khi kiến thức và kiểm soát dừng bước, tôn giáo bước vào.

Cầu nguyện, đốt nhang, tụng kinh… có thể không làm thay đổi hiện thực – nhưng thay đổi cảm xúc bên trong: từ hoang mang thành bình an, từ bất lực thành hy vọng.

2.3. Kết nối xã hội và duy trì trật tự đạo đức

Con người là sinh vật xã hội – luôn cần kết nối. Tôn giáo từ lâu đã là chất keo gắn kết cộng đồng.

Émile Durkheim gọi đó là “sự hưng phấn tập thể”: khi cùng hát thánh ca, cầu nguyện, tụng kinh – con người cảm thấy mình thuộc về một điều gì đó lớn hơn bản thân.

Tôn giáo còn thiết lập các chuẩn mực đạo đức (giới luật, điều răn…), tạo ra khung ứng xử chung giúp xã hội duy trì ổn định, và con người cảm thấy mình sống có khuôn thước.

2.4. Khao khát chạm điều siêu việt và chuyển hóa bản thân

Ở tầng sâu hơn, con người khao khát chạm vào điều thiêng liêng vượt lên đời sống thường nhật. Trải nghiệm đỉnh cao (peak experiences) – khi tâm trí hòa vào vũ trụ, khi cảm thấy “gặp được Thần” – là điều nhiều người từng trải trong thiền định, lễ hội tôn giáo, hay cả khoảnh khắc cận tử.

Khoa học thần kinh cho thấy: trong lúc thiền sâu hoặc cầu nguyện, vùng não xử lý ranh giới cá nhân giảm hoạt động – khiến người ta có cảm giác hợp nhất, thấu hiểu, và yêu thương rộng lớn.

2.5. Khao khát trở nên tốt đẹp hơn

Cuối cùng, con người hướng đến tôn giáo vì muốn chuyển hóa bản thân: từ người đầy lỗi lầm thành người sống thiện, từ khổ đau thành an lạc, từ mờ mịt thành giác ngộ. Đây không chỉ là chức năng đạo đức – mà là hy vọng được làm lại. Và điều kỳ diệu là: khi ta tin mình có thể thay đổi – thì ta sẽ thay đổi.

Đã đi xong phần lý do tôn giáo được tin tưởng theo góc nhìn từ nhiều lát cắt khác nhau như khoa học, nhân học, tâm lý học, đến thần kinh học.

Có thể chúng ta đã thấy mình trong những nhu cầu ở trên, đó là điều dễ hiểu khi chúng ta đang không ngừng khám phá sinh mệnh của mình.

Vậy vì sao trầm hương lại gắn liền với tôn giáo?

3. Trầm Hương: Biểu Tượng Vật Chất Cho Hành Trình Tâm Linh

Trầm Hương – Khi Cái Vô Hình Trở Nên Hữu Hình

Nếu như tôn giáo là lời đáp trước những nhu cầu sâu xa nhất của con người – thì nghi lễ là cách con người hiện thực hóa lời đáp ấy.

Và trong số các nghi lễ ấy, đốt hương là hành vi cổ xưa và phổ biến nhất, trải dài khắp châu lục và tín ngưỡng. Khác với kinh sách (đọc bằng trí), hay hình tượng (nhìn bằng mắt), hương là thứ cảm nhận bằng hơi thở – nhẹ nhàng, vô hình, nhưng thấm vào toàn thân.

Vậy điều gì khiến trầm hương – hơn bất kỳ loại hương liệu nào – trở thành “ngôn ngữ vô ngôn” trong các hoạt động tâm linh? Hãy cùng khám phá.

3.1. Biểu tượng chuyển hóa nghịch cảnh thành thiêng liêng

Trầm không phải tự nhiên mà có. Nó là vết thương hóa hương thơm – một phản ứng sinh học khi cây Dó Bầu bị thương và sinh nhựa để tự chữa lành.

Cũng giống như con người: chỉ sau khổ đau, ta mới học cách hiểu mình. Bởi vậy, trầm từ lâu được xem là biểu tượng của sự chuyển hóa nội tâm – từ thô sang tinh, từ đau thành đạo, từ phàm thành thiêng.

3.2. Phương tiện thể hiện lòng thành

Trong mọi nghi lễ – từ lễ cúng tổ tiên đến thiền định cá nhân – hành động thắp hương là cách hiện thân lòng thành. Trong tôn giáo, mỗi nén nhang luôn đi kèm với tâm niệm dâng lên cõi thiêng. Nhiều hiện tượng siêu nhiên và các trải nghiệm đỉnh cao (peak experiences) được ghi lại trong nhiều tài liệu cũng cho thấy khói hương có thể kết nối không gian hữu hình và vô hình.

Trầm hương, sau khi tích tụ đủ linh khí đất trời và hương thơm tinh tế, luôn là lựa chọn ưu tiên để bày tỏ lòng thành với bề trên.

3.3. Kích hoạt trạng thái ý thức đặc biệt

Hương trầm chứa sesquiterpenes – hợp chất có khả năng tăng cường sóng não alpha, giúp tâm trí dịu lại và đưa người dùng vào trạng thái tỉnh thức mềm – một điều kiện lý tưởng cho thiền định, cầu nguyện, hồi hướng.

Chú thích ảnh: Trầm hương tăng cường sóng não alpha

Không phải ngẫu nhiên mà trầm luôn được đốt trong những thời khắc cần tâm tĩnh – lòng an – trí vững. Nó chính là công cụ giúp mở ra không gian nội tâm.

3.4. Lời nguyện bay lên theo khói

Từ Phật giáo, Hồi giáo đến Đạo giáo – nhiều tín ngưỡng tin rằng khói hương là phương tiện chuyên chở lời nguyện.

Trầm không phải là “pháp khí” – nhưng là phương tiện.

Không thể thay cho việc tu hành – mà là trợ duyên cho tu hành.

Không phải phẩm vật để đánh đổi nhằm truy cầu thần linh ban phước – mà là phương tiện gợi nhắc người dâng hương về sự tồn tại của cõi vô hình. Tin vào thiện ác hữu báo mà chọn đi con đường thiện lành, rèn luyện đạo đức.

Và đó cũng chính là lý do mà trầm hương, qua hàng nghìn năm, vẫn giữ nguyên một vai trò không thể thay thế: biểu tượng vật chất cho cầu nối tâm linh giữa cõi vô hình và hữu hình. Bạn không thể chạm vào Thần bằng thân xác phàm – nhưng bạn có thể gởi tâm nguyện vào làn khói để mong Thần chứng giám.

4. Trầm hương trong các tôn giáo lớn

Trầm không mọc ở châu Âu, không sinh ra trong các đền thờ vùng Địa Trung Hải. Nhưng kỳ lạ thay, nó lại hiện diện trong mọi tôn giáo lớn:

Phật giáo dùng trầm để trợ thiền, dâng Phật, hộ trì chánh niệm

Ấn Độ giáo xem trầm là hơi thở của prāṇa, biểu tượng của ātman,
Đạo giáo dùng trầm để kết nối với thần, tẩy uế, hành nội đan,
Hồi giáo ghi chép trầm trong hadith, được như mùi hương của thiên đàng,
Kitô giáo trầm không được xem là hương liệu sử dụng chính, tuy nhiên một số cộng đồng thiểu số hoặc do ảnh hưởng văn hóa vùng miền thì trầm hương vẫn được sử dụng làm chuỗi hạt hoặc xông thơm.

Chú thích ảnh: Xông hương trong Thánh lễ (không phải là trầm hương)

Thần đạo (Shintō) Nhật Bản tuy không có truyền thống hương khói, nhưng cũng dung hoà trước Kōdō – Đạo nghe hương.

Và trong tín ngưỡng dân gian từ Việt Nam đến Yemen, từ Java đến Morocco, trầm luôn là thứ dành cho tổ tiên, thần linh, và các nghi lễ khởi đầu – kết thúc.

Trầm không phải của riêng một dân tộc, một vùng khí hậu, hay một giáo lý nào cả. Nó là biểu tượng có tính toàn cầu– được cảm nhận bằng trực giác hơn là giáo điều.

Chú thích ảnh: Nhang Vòng Trầm Hương Nguyên Chất Vân Diễm thường được sử dụng cho các nghi lễ với thời gian lâu | Trầm Hương Ân Vũ.

Tôn giáo, xét cho cùng, là lời đáp trước nhu cầu sâu xa của con người: lý giải cuộc sống, tìm kiếm ý nghĩa, gìn giữ đạo đức và định hướng hành xử.

Trong đó công dụng to lớn chính là duy trì đạo đức của nhân loại nhưng khi thời gian trôi đi, đạo đức xã hội dần mai một, còn bản thân các tôn giáo cũng lộ rõ những giới hạn trước biến động thời đại.

Vậy nếu mọi thứ tiếp tục xuống dốc – điều gì đang chờ đợi nhân loại phía trước?

Tại sao dù khác ngôn ngữ, khác giáo lý, nhưng nhiều tôn giáo lại cùng nói về một thời điểm phán xét, thanh lọc?

Và trong hành trình chuẩn bị cho thời khắc ấy – liệu trầm hương có thể là người bạn đồng hành thầm lặng, giúp con người giữ được thiện tâm và bản chất sáng trong?

5. Lời Gọi Thầm Lặng Từ Cõi Thiêng - Và Trầm Hương Là Người Bạn Đồng Hành

5.1. Lời Gọi Thầm Lặng Từ Cõi Thiêng

Dù giáo lý khác biệt, phần lớn các tôn giáo lớn đều chia sẻ một điểm chung sâu sắc: niềm tin rằng Thần linh sẽ trở lại – vào một thời khắc quyết định của nhân loại.

Trong Kitô giáo, đó là Ngày Tận Thế.

Trong Phật giáo, là thời kỳ của Phật Di Lặc.

Trong Hồi giáo, là sự xuất hiện của Mahdi.

Trong Ấn Độ giáo, là hiện thân cuối cùng của Vishnu – Kalki.

Và trong Đạo giáo, là thời điểm Trời can thiệp, thanh lọc và lập lại trật tự.

Dù tên gọi khác nhau, nhưng thông điệp chung đều rõ ràng: sẽ có một cuộc Đại Thẩm Phán – nơi thiện và ác được phân định, nơi con người được thanh lọc qua chính những gì họ đã gieo trồng.

Chú thích ảnh: Bức “Đại Thẩm Phán” của danh họa Fra Angelico, vẽ vào khoảng năm 1425-1431 (Tranh: Wikipedia, Public Domain)

5.2. Giữ tấm lòng Thiện lương để mở cánh cửa cuối cùng

Dù bạn theo tôn giáo, không theo, hay thuộc nhóm “Spiritual but not Religious” – sống tâm linh nhưng không gắn với giáo lý – thì có một điều khó phủ nhận: đạo đức là nền tảng thiết yếu để xã hội không sụp đổ.

Và nếu quan sát kỹ thế giới hôm nay – tài nguyên cạn kiệt, khí hậu bất thường, công nghệ phát triển ngoài tầm kiểm soát – ta không khỏi tự hỏi: phải chăng điều mà các tôn giáo từng cảnh báo từ hàng nghìn năm trước đang dần thành sự thật?

Đó là trùng hợp hay dự báo? Chưa ai dám khẳng định.

Nhưng trong khi chờ câu trả lời, ta vẫn có thể chọn cách sống đúng đắn – vì đó là thứ duy nhất ta thật sự kiểm soát được.

Các tôn giáo hầu hết đều đồng thuận một điều:

Chỉ những ai sống thiện lương, giữ tâm ngay chính, mới có thể bước qua thời khắc ấy trong an toàn và được cứu độ.

Và đó là lý do vì sao, ngay cả khi bạn không theo đạo nào – việc giữ cho mình một tấm lòng thiện lành vẫn là điều không có lý do để từ chối.

5.3. Trầm Hương – Người Bạn Trầm Lặng Trên Hành Trình Ấy

Nếu bạn tin – rằng thế giới đang đi vào thời kỳ thanh lọc.

Nếu bạn thấy – lòng người đang mong manh giữa đúng – sai – thật – giả.

Nếu bạn khao khát – một điều gì đó giúp bạn neo giữ bản thân trước giông bão…

Hãy để một nén trầm trở thành người bạn đồng hành.

Không phải để bạn theo một giáo lý nào.

Mà để bạn trở về với bản chất thiện lương đã luôn có sẵn trong mình.

Từ xa xưa, trầm hương đã được gọi là “dẫn nhân nhập đạo” – Không bằng lý thuyết. Không bằng áp lực. Mà bằng một làn khói nhẹ – đủ để đánh thức điều đã ngủ quên.

Và dĩ nhiên Trầm Hương Ân Vũ ở đây là để đồng hành cùng bạn.

Trầm hương Ân Vũ - Hương Thơm Chữa Lành

6. Câu Hỏi Thường Gặp Về Trầm Hương Tâm Linh (FAQ)

1. Trầm hương là gì và tại sao được xem là linh thiêng?

Trầm hương là phần gỗ chứa nhựa thơm từ cây dó bầu khi bị thương. Trong các nền văn hóa, nó được xem là biểu tượng của sự chuyển hóa nghịch cảnh, là cầu nối vô hình giữa con người và thế giới linh thiêng.

2. Trầm hương có vai trò gì trong Phật giáo?

Trong Phật giáo, trầm hương giúp định tâm khi thiền, là hương phẩm cúng dường và được dùng trong lễ trà-tỳ. Nó được ví như “mùi hương của Niết Bàn”, thể hiện trí tuệ và đức hạnh.

3. Trầm hương có phải là nhũ hương trong Kitô giáo không?

Không. Kitô giáo dùng nhũ hương (Boswellia spp.), không phải trầm (Aquilaria spp.). Tuy nhiên, trong văn hóa Công giáo Việt Nam, một số người vẫn dùng trầm để cầu nguyện tại nhà.

4. Tại sao trầm hương được gọi là “gỗ của các vị thần”?

Vì nó xuất hiện trong mọi tôn giáo lớn như Phật giáo, Ấn Độ giáo, Đạo giáo, Hồi giáo, Shintō... như một mùi hương thiêng liêng, thường được dùng để kết nối với Thần linh.

5. Trầm hương có tác dụng gì theo khoa học hiện đại?

Nghiên cứu chỉ ra sesquiterpenes trong trầm có thể làm dịu thần kinh, ổn định sóng não alpha – giúp thư giãn, tăng tập trung và hỗ trợ thiền định.

6. Tại sao người Việt đốt trầm khi cúng tổ tiên?

Người Việt tin rằng khói trầm là con đường đưa lời khấn đến tổ tiên. Thắp trầm cũng thể hiện lòng hiếu kính và thanh tẩy không gian tâm linh.

7. Có bắt buộc phải dùng trầm trong các nghi lễ tôn giáo không?

Không. Trầm là công cụ hỗ trợ. Trong đa số tôn giáo, lòng thành mới là yếu tố quyết định hiệu quả tâm linh, không phụ thuộc vào vật phẩm.

8. Trầm hương có thể dùng trong thiền và yoga hiện đại không?

Có. Trầm thường được đốt trong không gian thiền, yoga, spa để tạo sự tĩnh lặng và hỗ trợ tập trung – một ứng dụng hiện đại rất phổ biến tại Việt Nam.

9. Trầm hương có an toàn cho sức khỏe không?

Nếu dùng đúng cách và nguồn trầm tự nhiên, nó an toàn. Tránh dùng sản phẩm trầm tẩm hóa chất, nên đốt trong không gian thông thoáng.

10. Tại sao trầm hương vẫn còn quan trọng trong thời đại hiện nay?

Bởi nó không chỉ là mùi hương, mà là biểu tượng của sự tĩnh tại, kết nối với điều thiêng liêng. Trầm giúp con người giữ vững đạo đức và bình an trong thời đại bất ổn.

7. Tài liệu tham khảo

Ngô Đức Thịnh (2001). Tín ngưỡng và văn hóa tín ngưỡng ở Việt Nam. Hà Nội: NXB Khoa học Xã hội.
Trần Quốc Vượng (2000). Văn hóa Việt Nam: Tìm tòi và suy ngẫm. Hà Nội: NXB Văn hóa Dân tộc.
Kumiko Koyama. Incense: The Art of Japanese Fragrance. Tokyo: Kodansha International.
Nipponia Editorial Team (2005). Kodo: The Way of Incense. Nipponia, Issue 32. Tokyo: Heibonsha.
Jean-Paul Sartre (1943). Being and Nothingness. Paris: Gallimard.
Albert Camus (1942). The Myth of Sisyphus. Paris: Gallimard.
Søren Kierkegaard (1843). Fear and Trembling. Copenhagen: C.A. Reitzel.
Irvin D. Yalom (1980). Existential Psychotherapy. New York: Basic Books.
Arthur Schopenhauer (1818). The World as Will and Representation. Leipzig: Brockhaus.
Julian Young (2005). Schopenhauer. London: Routledge.
Pascal Boyer (2001). Religion Explained: The Evolutionary Origins of Religious Thought. New York: Basic Books.
Scott Atran (2002). In Gods We Trust: The Evolutionary Landscape of Religion. Oxford: Oxford University Press.
Barrett, J. L. & Lanman, J. A. (2013). The Cambridge Handbook of Cognitive Science of Religion. Cambridge: Cambridge University Press.
Brewer, J. A., et al. (2011). Meditation experience is associated with increased cortical thickness. NeuroReport, 22(17), 170-174.
Newberg, A. B., & d'Aquili, E. G. (2001). Why God Won't Go Away: Brain Science and the Biology of Belief. New York: Ballantine Books.
Abraham Maslow (1962). Toward a Psychology of Being. Princeton: Van Nostrand.
Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396.
The Holy Bible. (2011). New International Version: Book of Revelation. Grand Rapids, MI: Zondervan.
N. T. Wright (2008). Surprised by Hope: Rethinking Heaven, the Resurrection, and the Mission of the Church. New York: HarperOne.
Kumarajiva (trans.) (5th century). The Lotus Sutra (Saddharma Puṇḍarīka Sūtra). Delhi: Motilal Banarsidass Publishers, 2010 edition.
Jan Nattier (1991). Once Upon a Future Time: Studies in a Buddhist Prophecy of Decline. Berkeley: Asian Humanities Press.
Muhammad ibn Ismail al-Bukhari (9th century). Sahih al-Bukhari. Cairo: Dar al-Sahaba.
Muslim ibn al-Hajjaj al-Naysaburi (9th century). Sahih Muslim. Cairo: Dar al-Salam.
David Cook (2005). Contemporary Muslim Apocalyptic Literature. Syracuse, NY: Syracuse University Press.
Vishnu Purana. Translated by H. H. Wilson. Delhi: Parimal Publications, 1997.
Bhagavata Purana. Translated by Swami Prabhupada. Los Angeles: Bhaktivedanta Book Trust, 1995.
Edwin F. Bryant (2007). Krishna: A Sourcebook. Oxford: Oxford University Press.
Laozi (6th century BCE). Tao Te Ching (Đạo Đức Kinh). Translated by D.C. Lau. London: Penguin Classics, 1963.
Zhuang Zhou (3rd century BCE). Zhuangzi (Trang Tử). Translated by Burton Watson. New York: Columbia University Press, 1968.
James Miller (2003). Daoism: An Introduction. London: I.B. Tauris.
Takemoto, H., et al. (2017). Sedative Effects of Vapor Inhalation of Agarwood (Aquilaria malaccensis) Essential Oil and Its Constituent, Benzylacetone, in Mice. Biological and Pharmaceutical Bulletin, 36(9), 1516–1521.

Trầm Hương Tâm Linh: Ý Nghĩa Trong Tôn Giáo và Biểu Tượng Văn Hóa